Voorwoord van het bestuur

Ook in 2023 is de luchtvaart weer volop in beweging, met veel maatschappelijke en politieke dynamiek. Ondanks alle uitdagingen die daaruit voortvloeien voor LVNL, blijven we zorgen voor een veilige, betrouwbare en duurzame operatie op Schiphol, Rotterdam, Beek, Eelde en Lelystad. 24/7, 365 dagen per jaar. En dat terwijl onze operatie en technische afdelingen te maken hebben met aanhoudende personeelskrapte. Ook de politieke situatie rondom het aantal vliegbewegingen op Schiphol heeft impact op onze rol en vroeg in 2023 veel flexibiliteit en bovenmatige inzet van onze medewerkers.

Extra werklast door kabinetsbesluit toekomst Schiphol

In dit het verslagjaar is zeer veel extra werklast van LVNL gevraagd om uitvoeringstoetsen te doen op de ministeriële regeling, de Experimenteerregeling Schiphol, zoals die in januari 2023 is gepubliceerd. We bereidden ons niet alleen voor op de afhandeling van minder verkeer, maar ook op het werken met een ander handhavingsstelsel voor geluidsbelasting. Daar is binnen LVNL veel analysewerk voor gedaan. Verkeersleiders leverden veelal in hun vrije tijd een belangrijke bijdrage hieraan. Dat kan niet nog een keer worden gevraagd. Daarmee werpt deze aanpak ook zijn schaduw vooruit op 2024. De extra werklast had daarnaast consequenties voor belangrijke verandertrajecten en de overige wensen die er zijn op het gebied van luchtverkeersdienstverlening in Nederland. De doorlooptijd van onze strategische veranderprojecten wordt hierdoor langer. In november werd bekend dat de minister de krimp voorlopig heeft geschrapt en daarmee ook het veranderen van het handhavingsstelsel. Dit betekent onder andere dat LVNL in 2024 toch meer verkeer moet zien af te handelen dan waarmee in de planningen en roosters inmiddels rekening is gehouden. Met de huidige krapte in de operatie is dit een flinke extra uitdaging. Voor LVNL staat vast dat in al deze dynamiek het beschermen van een veilige operatie altijd op één zal staan.

Minder hinder en capaciteitsverhoging

LVNL staat midden in de samenleving. We zetten ons waar mogelijk in om hinder te beperken voor onze omgeving. In 2023 realiseerden we ons topproject RECAT-TBS. De succesvolle ingebruikname van deze innovatie zorgt ervoor dat bij harde wind op Schiphol de capaciteit voor landend vliegverkeer verbetert. Ook kunnen we hierdoor de geluidspreferente banen langer blijven inzetten, zodat de overlast voor de omgeving vermindert.

De relatie met onze stakeholders is belangrijk voor ons. We voerden in 2023 een stakeholderwaarderingsonderzoek uit onder onze belangrijkste stakeholders. We zijn heel blij met de beoordeling die zij ons hebben gegeven en de vooruitgang ten opzichte van het vorige waarderingsonderzoek. Ook geven de resultaten goede inzichten waar we nog kunnen verbeteren. Over de gehele linie wordt LVNL beoordeeld met een 7.3 en op het onderwerp veiligheid met een 8.7. Het doet ons goed dat deze beoordeling, ondanks de eerdergenoemde dynamiek, hoger is dan de vorige keer. 

Structurele oplossingen nodig voor tekort verkeersleiders

Onze andere topprojecten zijn het werven en opleiden van luchtverkeersleiders, het nieuwe luchtverkeersleidingssysteem iCAS en de integratie van de militaire verkeersleiding in de LVNL-operatie en organisatie (1ATM). De COVID-19-pandemie is voorbij maar de gevolgen daarvan nog niet. Binnen LVNL ervaren we met name de gevolgen van de vertraging van de opleiding van nieuwe verkeersleiders tijdens de COVID-19-periode. Dit leidt op een aantal plekken tot krapte om de operationele diensten in te vullen en om een bijdrage te leveren aan strategische projecten. De operatie draait wel, maar we vragen veel van onze verkeersleiders. Naast het extra werk voor uitvoeringstoetsen, is een aantal groepen gevraagd vrije dagen af te kopen. Ze leveren daarmee vrije tijd in om de operatie draaiende te houden. Een nieuw opgezette taskforce binnen LVNL ontwikkelt oplossingen. Hierin onderzoeken we hoe we nog meer mensen kunnen werven en wat er nodig is om het opleidingsrendement te verhogen. Onze vernieuwde wervingscampagne had in 2023 een positief effect op het aantal kandidaten dat zich aanmeldde voor de opleiding tot luchtverkeersleider. Twee nieuwe klassen startten in 2023 met de opleiding bij GATE Aviation Training in Kopenhagen. We zetten de samenwerking met de Deense opleidingsorganisatie voor langere tijd voort. Daarmee verlagen we de inzet van onze eigen verkeersleiders bij het opleidingsproces, zodat zij meer beschikbaar zijn voor operationele diensten maar ook voor neventaken als safety-onderzoeken.

Hernieuwde planning voor iCAS bekend

We werken hard door aan ons nieuwe luchtverkeersleidingssysteem iCAS. Techniek en operatie komen dichter bij elkaar. Zo is de nieuwe operationele zaal waar iCAS in gebruik zal worden genomen verder ingericht en zijn demonstraties en technische validaties met luchtverkeersleiders gestart. Wel moesten we concluderen dat een nieuwe planning nodig was. De complexiteit van softwareaanpassingen voor LVNL in combinatie met de krappe arbeidsmarkt hadden invloed hierop. Evenals de krapte in de beschikbaarheid van verkeersleiders, die nog eens verder werd beperkt door de ad-hoc-vragen rond de Schiphol-besluitvorming. Daardoor blijft het lastig voldoende technische specialisten aan te trekken. Volgens de hernieuwde planning is iCAS op zijn vroegst eind 2026 operationeel, waarbij uitloop tot 2028 mogelijk is. Het uitstel is een teleurstelling, maar het belang van een veilig, goed werkend systeem staat bij ons voorop.

Stappen in programma 1ATM

In het programma 1ATM werken we toe naar de samenvoeging van de militaire en civiele luchtverkeersleidingsorganisatie tot één organisatie binnen LVNL. Ondanks de voortgang binnen het programma bleek in de loop van het verslagjaar dat de beoogde integratiedatum 1 januari 2024 niet haalbaar was. Dit was met name het gevolg van de doorlooptijden van twee dossiers. Enerzijds het reorganisatietraject Defensie, waar het overleg met de vakcentrales in het verslagjaar nog niet was afgerond. Anderzijds het dossier compliance en brevettering, waar vanuit IenW nog overeenstemming moet worden bereikt met het European Aviation Safety Agency (EASA), over de mogelijkheden binnen de Europese wet- en regelgeving. We richten ons nu op integratie in 2024. In de samenwerking met de militaire luchtverkeersleiders hebben we wel een mijlpaal bereikt met de livegang van het nieuwe Voice Communication System (VCS-2). Luchtverkeersleiders gebruiken het systeem voor de radiocommunicatie met piloten en voor overleg met andere luchtverkeersleidingsorganisaties in omringende landen. In de toekomst gaat de militaire verkeersleiding ook met VCS-2 werken. We zetten hiermee dus een belangrijke stap in de praktische invulling van 1ATM. Ook in de opleiding zijn stappen gezet. Werving en selectie gebeurt samen en de eerste twee leerlingen voor de militaire units zijn volledig geïntegreerd in de opleidingsklas in Kopenhagen.

Veiligheid

We zijn er trots op dat onze verkeersleiders in 2023 de vliegtuigen op de Nederlandse luchthavens weer veilig hebben begeleid. De open meldingscultuur hebben we in stand kunnen houden en op basis daarvan blijven we in staat de veiligheidsprestatie steeds verder te verbeteren. Verder blijven we ons onder andere inzetten op beheersing van het aantal en de ernst van luchtruimschendingen. Deze ontstaan als kleine vliegtuigen die onder zichtvliegomstandigheden (VFR) vliegen zonder toestemming van de luchtverkeersleiding gecontroleerd luchtruim binnenvliegen. We delen voortaan registraties van vliegtuigen die een luchtruimschending hebben begaan in het Nederlandse luchtruim met de Inspectie voor Leefomgeving en Transport (ILT). Zo kan de ILT ook luchtruimschendingen onderzoeken en waar nodig actie nemen.

Ontwerpbesluit Arbeidsinspectie Luchthaven Schiphol

We kregen in het verslagjaar te maken met een uitdagend nieuw dossier. De Arbeidsinspectie publiceerde eind mei 2023 een ontwerpbesluit gericht aan Luchthaven Schiphol. Daarin staan voorgenomen eisen om de uitstoot van kerosine- en dieselmotoren op de Schiphol-platforms te verminderen. Zo moeten de werkomstandigheden voor de medewerkers op de platforms verbeteren. Samen met de andere sectorpartners willen we passende oplossingen vinden voor betere werkomstandigheden en de noodzakelijke veranderingen faciliteren. We nemen daarom deel aan de sectortaskforce Sustainable Ground Movement.

CANSO GreenATM-accreditatie voor inzet op duurzaamheid

In onze eigen bedrijfsvoering zetten we eveneens duurzame stappen. Onze inspanningen op het gebied van duurzaamheid leveren ons accreditatielevel 3 op in het GreenATM-programma van CANSO, een onafhankelijke milieuaccreditatie voor luchtverkeersleidingsorganisaties. We zijn trots om als een van de eerste luchtverkeersleidingsorganisaties in de wereld het GreenATM-certificaat te krijgen. Tegelijkertijd geeft deze accreditatie ons ook een duidelijke richting in wat we goed doen en wat we nog kunnen verbeteren op dit gebied.

Verder verstevigen cyberweerbaarheid

Om de cyberweerbaarheid van LVNL te vergroten richtten we in 2023 een aparte cybersecurityafdeling in. Gecentraliseerd kan de afdeling effectiever optreden. In deze afdeling zijn het Security Operations Centre (SOC) en security architecten en -officers samengebracht. Ons cybersecurityprogramma heeft in 2023 verdere vooruitgang geboekt, ondanks de krapte op de arbeidsmarkt in dit domein.

Blik naar 2024

Als organisatie kunnen we veel, maar niet alles en zeker niet tegelijk. Dit dwingt tot keuzes. We kiezen altijd voor een veilige, stabiele operatie. Het is voor al onze stakeholders van belang dat als alle panelen schuiven, je op LVNL kunt rekenen als betrouwbare ketenpartner. Om deze rol ook in de toekomst te kunnen blijven vervullen, werken we hard aan het opleiden van luchtverkeersleiders. Het vergt tijd om de tijdens de COVID-19-periode opgelopen tekorten in te halen. Voor het zomerseizoen van 2024 garanderen we de afgegeven capaciteit. Daarnaast zetten we ons in om structurele oplossingen te vinden voor de roosterkrapte in de operatie. Dit alles vraagt veel inzet van LVNL en daarmee van al onze mensen. Inzet die we graag leveren om bij te dragen aan de samenleving en aan de ontwikkeling van een duurzamere en veilige luchtvaart in Nederland.

Michiel van Dorst, Chief Executive Officer (CEO)

Marlou Banning, Chief Financial Officer (CFO)