Europese indicatoren

Effectiveness of Safety Management System (EoSM)

In de Europese regelgeving zijn veiligheidsindicatoren vastgelegd waarover wij rapporteren. Alleen voor de Effectiveness of Safety Management (EoSM)-indicator heeft de Europese Commissie een specifieke ‘target’ vastgesteld. 

LVNL voldoet in 2023 nog steeds aan de doelstelling die voor 2024 aan de Effectiveness of Safety Management score wordt gesteld. Het resultaat ten opzichte van 2022 bleef daarmee ongewijzigd. 

De effectiviteit van veiligheidsmanagement (EoSM) wordt jaarlijks beoordeeld. In het jaar daaropvolgend wordt in het tweede kwartaal gerapporteerd aan EASA, de European Aviation Safety Agency. LVNL voldoet hiermee aan alle normstellingen die in 2024 gelden. Zie voor een nadere toelichting over het EoSM de samenvatting definities en criteria voor verschillende Europese indicatoren. 

Hoe wordt de indicator gemeten 

LVNL vult een uitgebreide enquête in die ingaat op verschillende onderdelen van de bedrijfsvoering (studiegebieden). De Inspectie Leefomgeving en Transport toetst de scores vervolgens en na goedvinden of bijstelling stuurt de Inspectie het naar EASA.  

LVNL scoorde in het verslagjaar de Effectiveness of safety management 2023 volgens bovenstaande figuur, waarbij de blauwe kolom het ‘maturity level’ per onderdeel aangeeft. De rode lijn in dezelfde figuur is het doel bijstelling stuurt de Inspectie het naar EASA.  

Onderschrijdingen separatieminima

Voor het drukste verkeersgebied in Nederland worden separatieonderschrijdingen in de Schiphol TMA tussen Instrument Flight Rules (IFR) verkeer automatisch gedetecteerd (‘gemeten’). Ondanks de verdere terugkeer (grotendeels) van het verkeersvolume in 2023, zijn er toch minder separatieonderschrijdingen dan in 2019 gemeten. 

De Terminal Manoeuvering Area (TMA) Schiphol is het drukste verkeersleidingsgebied boven Nederland en qua veiligheid een van de belangrijkste aandachtsgebieden. In 2023 was geen enkele separatieonderschrijding (categorie A) minder dan de helft van de voorgeschreven separatie. Voor deze indicator is in de Europese regelgeving geen doelwaarde vastgesteld.

Hoe wordt de indicator gemeten

Naast de al bestaande meldingen van voorvallen door operationeel personeel, worden separatieonderschrijdingen sinds het derde kwartaal van 2016 ook automatisch gedetecteerd op basis van radargegevens. Daarmee is de parameter niet afhankelijk van handmatige meldingen. Hiermee bereiken we voor dit type voorval een betere afspiegeling van de werkelijkheid. 

De classificatie van de ernst van een voorval is een resultaat van het onderzoek naar dat voorval. LVNL hanteert voor de classificatie vier ernstcategorieën A tot en met D die worden afgeleid uit de kleinst gemeten separatie tussen de vliegtuigen. Daarmee wordt het eenvoudiger en objectiever om de classificatie van de International Civil Aviation Organisation (ICAO) voor veel voorvallen toe te passen. De laagste categorieën D en E (separatie >100 procent, ‘not determined’, of ‘no safety effect’) kan in de figuur met gemeten separatieverlies logischerwijs niet worden weergegeven.

Runway incursions

Runway incursions Schiphol van 2019 tot en met 2023. De laatste vijf jaar vond geen enkele categorie A (‘bijna botsing’) incursion plaats.

Voor deze indicator is in de Europese regelgeving geen doelwaarde vastgesteld. Een runway incursion is iedere gebeurtenis op een luchthaven waarbij een vliegtuig, voertuig of persoon zich onbedoeld bevindt in de beschermde zone van een start- of landingsbaan. Voor de ernstclassificatie van een incursion houden we vast aan de definities van ICAO om internationale vergelijking mogelijk te maken. Zie voor een nadere toelichting over de aard van de verschillende ernstcategorieën de samenvatting definities en criteria voor verschillende Europese indicatoren.

In het verslagjaar waren er in totaal negentien runway incursions op Schiphol (in 2022 was het aantal runway incursions twintig, de afgelopen vier jaar is hier sprake van een licht dalende trend). Eén incursion werd geclassificeerd als een ‘C’, alle overige incursions bevonden zich in de ernstclassificatie ‘D’ (kleine of geen kans op een botsing). De laatste vijf jaar viel geen enkele runway incursion in categorie A, dat als een bijna-botsing geldt. 

Luchtruimschendingen

LVNL constateert een afname in het aantal meldingen van luchtruimschendingen (exclusief ongeautoriseerde drones). Het aantal ligt weer ongeveer op het niveau van 2021.  

Luchtruimschendingen, of ‘airspace infringements’, ontstaan als vliegtuigen zonder toestemming van de luchtverkeersleiding gecontroleerd luchtruim binnenvliegen. Het achterliggende risico is dat een (onbekend) vliegtuig zonder toestemming in een gecontroleerd verkeersleidingsgebied vliegt en in botsing komt met een ander vliegtuig. Vrijwel altijd zijn dit kleine vliegtuigen die onder zichtvliegomstandigheden (VFR) vliegen. Sinds Lelystad Airport gecontroleerd luchtruim is (november 2019), zijn veel vliegers dit gebied zonder toestemming binnengevlogen. Dit verklaart de grote stijging van het aantal meldingen van luchtruimschendingen sinds 2019/2020. Op Lelystad Airport is nu sprake van een dalende trend door onder andere de vele acties die op dit gebied zijn genomen. In 2022 ontstond vooral een stijging van het aantal luchtruimschendingen in de Schiphol TMA. Daarom werd in 2023 een uitluisterverplichting ingevoerd in het gebied onder de Schiphol TMA 1. In het verslagjaar zien we dat het aantal meldingen van de luchtruimschendingen rondom Schiphol dalend is. Op Rotterdam The Hague Airport bleef het aantal stabiel. Op de regionale luchthavens, Maastricht Aachen Airport en Groningen Airport Eelde, is er ook een licht dalende trend zichtbaar. Zie voor een nadere toelichting over de aard van de verschillende ernstcategorieën de samenvatting definities en criteria voor verschillende Europese indicatoren.  

De meeste luchtruimschendingen hebben geen direct effect op de veiligheid door afwezigheid van ander verkeer in het betreffende stuk luchtruim. Soms leidt een airspace infringement echter tot separatieverlies met een gecontroleerd vliegtuig. Deze schendingen worden als ‘ernstig’ voorval geclassificeerd. Dit kwam in 2023 zes keer voor, ten opzichte van dertien keer in 2022.