Interview: Luchtruimschendingen tegengaan

Hoe krijgen we het hoge aantal luchtruimschendingen door de kleine luchtvaart omlaag? Dat is de vraag waarmee de taskforce ‘Veilig gebruik luchtruim’ - voorheen taskforce ‘Airspace infringements’ - zich bezighoudt. Projectleider Erik Overdick: “De tijdelijke maatregel die we afgelopen jaar invoerden, wierp direct zijn eerste vruchten af.”

Airspace infringements, oftewel luchtruimschendingen, vormen een groot risico voor de veiligheid. Zo’n luchtruimschending ontstaat als een vliegtuig zonder toestemming van de luchtverkeersleiding gecontroleerd luchtruim binnenvliegt. Dat gebeurt vooral door de general aviation, ook wel de kleine luchtvaart genoemd – bedoeld of onbedoeld. Hoe kan dat? En hoe zorgen we ervoor dat iedereen zich aan de regels houdt?

Iedereen om tafel

“Om die vragen te beantwoorden, is er een taskforce opgericht waarin alle betrokken partijen meedenken”, vertelt Erik. “Operationele medewerkers en andere collega's van LVNL en de militaire tegenhanger CLSK, het Commando Luchtstrijdkrachten. Beleidsmakers van het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat en van Defensie. Handhavers van de Inspectie voor Leefomgeving en Transport en van de Militaire Luchtvaart Autoriteit. En natuurlijk vertegenwoordigers van de kleine luchtvaart zelf. Zo dragen we vanuit de hele keten zorg voor meer veiligheid.”

Gezamenlijk werden mogelijke oorzaken van luchtruimschendingen bedacht, en een lange lijst maatregelen om schendingen te voorkomen. Erik: “Vliegt een piloot zonder toestemming gecontroleerd luchtruim binnen, dan wil je direct kunnen ingrijpen om de onveilige situatie te beëindigen. Daar vonden we een belangrijk knelpunt: klein luchtverkeer mocht tot een bepaalde hoogte altijd zonder radiocontact rondom Schiphol vliegen. Ging een piloot verkeerd, dan kon deze niet of moeilijk bereikt worden door het Flight Information Centre (FIC). Over het verplichten van contact is eerder flink gediscussieerd.”

Uitluisterplicht

In 2023 waren alle deelnemers van de taskforce het met elkaar eens en werd de uitluisterplicht ingevoerd als tijdelijke maatregel. Erik: “Vlieg je nu als general aviation-piloot onder het belangrijke en drukke naderingsgebied van Schiphol, dan ben je verplicht de frequentie van het Flight Information Centre te selecteren en de radiogesprekken te volgen. Daarnaast moet je jezelf identificeren met een speciale transpondercode. De Flight Information Service Officer kan nu in geval van een luchtruimschending direct contact opnemen met de piloot, en deze helpen om de onveilige situatie te beëindigen. Daarnaast worden de piloten aangemoedigd om vooral zelf proactief contact op te nemen met het FIC, zodat ze adequate vluchtinformatie ontvangen.”

Samen leren

Deze tijdelijke maatregel is op 13 juli 2023 ingegaan. Er zijn awareness campagnes gevoerd op de regiovelden, en brieven van de handhaver verstuurd naar de brevethouders. Erik is optimistisch over de eerste bevindingen. “Onze operationele collega’s merken dat steeds meer piloten de juiste transpondercode voeren en bereikbaar zijn bij een luchtruimschending. Daardoor heeft LVNL al verschillende onveilige situaties kunnen afwenden of oplossen. Dit verdient een groot compliment.”
Omdat 2023 een nat zomerseizoen kende, werd er minder gevlogen dan normaal. De maatregel is dan ook verlengd tot maart 2025, om meer data te kunnen verzamelen.

Ondertussen probeert de taskforce in beeld te krijgen waarom het soms toch nog voorkomt dat het FIC geen contact krijgt bij een schending. Erik: “Zijn vliegers niet op de hoogte? Ligt het aan kapotte apparatuur? Is het gewoon een vergissing? Of neemt iemand het niet zo nauw met de regels? Zeker in het geval van veelplegers is informeren belangrijk: je niet houden aan de regels is gevaarlijk. Lukt het om de gegevens van zo’n piloot te achterhalen, dan wordt er contact gezocht vanuit Operational Risk Management en de handhaver. Op dit moment worden er nog geen boetes verstuurd – we proberen eerst een fase van ‘just culture’ te creëren, waarin we samen leren.”

Aanvullende acties

Naast de tijdelijke maatregel rond Schiphol, kijken we gezamenlijk ook naar andere gebieden in Nederland waar luchtruimschendingen voorkomen. Erik: “Wat we zien is dat elke regio eigen kenmerken heeft. Bij Beek bijvoorbeeld, kruist voornamelijk internationaal verkeer Limburg zonder zich te melden en een klaring te vragen. Er vinden nu ook awareness campagnes plaats bij buitenlandse vliegclubs.”