Topprojecten en -prioriteiten

Topprojecten en -prioriteiten

LVNL onderscheidt drie zogenaamde topprojecten: de ontwikkeling van het nieuwe luchtverkeersleidingssysteem iCAS, de realisatie van voldoende luchtverkeersleiders en de integratie van de militaire en civiele luchtverkeersleiding. Deze topprojecten krijgen prioriteit in de uitvoering boven de overige projecten uit ons projectportfolio.

Nieuw luchtverkeersleidingssysteem iCAS

Het eerste topproject betreft iCAS. Het huidige luchtverkeersleidingssysteem (AAA) is al bijna dertig jaar veilig en betrouwbaar, maar nadert het einde van zijn levensduur. Daarom vervangen we AAA door iCAS, het iTEC-based Centre Automation System. Met de bouw en introductie van het nieuwe luchtverkeersleidingssysteem zorgt LVNL ervoor dat we ook in de komende decennia een veilige en efficiënte operatie kunnen uitvoeren met oog voor het milieu en de omgeving (geluid en uitstoot). Bovendien sluit LVNL met het nieuwe luchtverkeersleidingssysteem aan bij de ontwikkelingen van de Europese wet- en regelgeving voor een Single European Sky.

LVNL werkt samen met de Duitse luchtverkeersleiding DFS om iCAS te ontwikkelen, testen en bouwen, waarbij de Spaanse technologiepartner Indra de software ontwikkelt.

Mijlpalen in 2024

Het iCAS-programma bevindt zich in de afrondende fase van de technische ontwikkeling. In 2023 is de integrale planning voor het programma hernieuwd, waarbij de periode voor ingebruikname is gesteld tussen eind 2026 en 2028. 

In 2024 hebben we hiervoor een aantal belangrijke mijlpalen behaald en is de transitiefase naar de uiteindelijke ingebruikname van het luchtverkeersleidingssysteem gestart. Eind 2024 zette LVNL een belangrijke stap door voor de eerste keer succesvol live verkeer te begeleiden in de nieuwe operationele zaal van het gebouw Polaris. Deze ‘Night Live Operation’ is uitgevoerd met Phoenix Radar, het back-up systeem achter het nieuwe luchtverkeersleidingssysteem iCAS.

De realisatie van deze eerste Night Live Operation was een groot project. In de aanloop naar deze belangrijke mijlpaal hebben vele afdelingen van LVNL intensief samengewerkt om alle hiervoor benodigde systemen te koppelen en uitvoerig te testen.

Het succes van de uitvoering van een Night Live Operation wordt de komende periode doorgezet. Daarnaast maakt de ontwikkeling en grote inzet vanuit de organisatie voor het nieuwe luchtverkeersleidingssysteem dat LVNL uiterst terughoudend is in het doen van aanpassingen in het huidige luchtverkeersleidingssysteem AAA. LVNL beperkt zich tot het doorvoeren van noodzakelijke wijzigingen. Voorbeelden hiervan zijn systeemaanpassingen voor safety-aanbevelingen, aanpassingen die noodzakelijk zijn voor de continuïteit in de luchtruimindeling en overige wettelijke aanpassingen die zorgen voor borging van een veilig luchtruim. Elke wijziging in het huidige systeem moet immers ook worden doorgevoerd in het nieuwe systeem. 

Voortgang komende jaren

Er moet nog veel werk worden verzet om de configuratie van het systeem voor de Nederlandse situatie in zijn totaliteit en voor alle operationele situaties te voltooien. Dit komt voor een belangrijk deel door de vele verschillende vliegbewegingen, zowel civiel als militair, in een relatief klein luchtruim en de complexe situatie in het luchtruim rondom Schiphol, met veelvuldig wisselende start- en landingsbanen. Dit gaat samen met het werk om het systeem te laten functioneren op het hoge veiligheidsniveau dat LVNL en de luchtruimgebruikers nastreven.

Planningsscenario

Het planningsscenario is erop gericht om de technische ontwikkeling van het volledige iCAS-systeem vóór eind 2026 af te ronden. LVNL werkt de komende periode aan een essentiële stap in de soepele overgang naar het nieuwe luchtverkeersleidingssysteem: de gefaseerde acceptatie van het totale systeem, waaronder een aantal korte operaties met deelversies. Dat stelt LVNL in staat om de volledige ingebruikname in de periode 2027-2028 af te ronden.

Voldoende luchtverkeersleiders

Een ander topproject betreft het realiseren van voldoende luchtverkeersleiders om alle taken, nu en in de toekomst, te kunnen blijven uitvoeren. De taak om het aantal luchtverkeersleiders aan te vullen en op peil te houden ligt bij de Training Organisation (TO). TO zorgt voor het werven, selecteren en opleiden van nieuwe luchtverkeersleiders en voor het vakbekwaam houden van gekwalificeerde luchtverkeersleiders.

Het tekort aan luchtverkeersleiders zoals dat meteen na de COVID-19-pandemie bestond, is het afgelopen jaar gelukkig al aanzienlijk afgenomen. LVNL heeft hier hard aan gewerkt in 2024. Op vier manieren wordt het tekort aangepakt:

Op de middellange termijn zien we dat het tekort wordt opgelost voor alle units. Het is echter nog te vroeg om de opleidingsinspanning terug te schalen naar het niveau dat nodig is om alleen de uitstroom te vervangen. Voor opleiden zijn nieuwe oplossingen bedacht om méér collega's op te kunnen leiden en het rendement te verbeteren. Zo is in 2024 een extra klas gestart bij GATE Aviation Training in Kopenhagen. In het afgelopen jaar waren de positieve effecten van de aanpassingen binnen Opleiden voor het eerst zichtbaar. Het huidige tekort, zeker voor de Tower/Approach unit Schiphol, blijft echter ook komend jaar effect hebben op de activiteiten die opgepakt kunnen worden.

Werving en selectie

Er is voldoende interesse om het vak van luchtverkeersleider te leren. De wervingscampagnes leverden 3.200 kandidaten op in 2024. Een toename van 45 procent ten opzichte van 2023. We konden dan ook ruim voldoende kandidaten selecteren voor de te starten klassen.

Opleiden

In 2024 startten in totaal 36 trainees bij GATE Aviation training in Kopenhagen met de opleiding tot luchtverkeersleider. Aangevuld met doorstroom en zij-instroom begonnen in totaal 53 trainees aan een (deel)opleiding tot luchtverkeersleider. Op 31 december waren 95 trainees in opleiding voor luchtverkeersleider bij LVNL. Daarnaast waren acht trainees (vanuit GATE geplaatst bij Defensie) in opleiding als militaire luchtverkeersleiders.

Toelichting op tabel:

Aantal medewerkers in opleiding voor de verschillende verkeersleidersposities.

De Training Organisation werkt aan verbeteringen binnen een aantal thema’s, waaronder de ontwikkeling van een groeimindset, competentiegericht opleiden en verbeteringen in de kwaliteit van de on-the-job instructie.

De ambitie is om een groter gedeelte van de opleiding op de simulator uit te voeren. Op Schiphol namen we een nieuwe extra simulator in gebruik voor het kunnen oefenen met Basic Training en op Rotterdam breidden we de torensimulator uit met een 360 graden torenbeeld met Voice Recognition and Response.

De beschikbare opleidingsplaatsen waren in 2024 maximaal bezet. De opleidingslijnen voor zowel de civiele als militaire posities werden gevuld. Ook werkten we aan het verbeteren van de aansluiting van de Initial Training op iedere specifieke Unit Training. De capaciteit van de Schiphol Approach opleiding werd uitgebreid. We implementeerden een uitgebreide Non Technical Skills-leerlijn en startten met innovaties in de selectie en opleiding door gebruik te maken van gamificatie en kunstmatige intelligentie. Door meer dataverzameling en -analyse uit te voeren is de besturing op basis van data en KPI’s versterkt.

Vakbekwaam houden 

Er werden veel simulatortrainingen ontworpen voor én uitgevoerd op de toren- en radarsimulatoren, als onderdeel van verander- en/of onderhoudstrajecten voor operationeel personeel. Ook startten we in 2024 Cross Border Team Resource Management (X-TRM) op samen met het Maastricht Upper Area Control Centre (MUAC). Verkeersleiders van MUAC en ACC volgen gezamenlijke sessies over Human Factors training.

Integratie militaire en civiele luchtverkeersleiding

Het laatste topproject betreft 1ATM. In 2019 is door de minister van Infrastructuur en Waterstaat en de staatssecretaris van Defensie besloten om de luchtverkeersleiding te integreren binnen het zelfstandig bestuursorgaan LVNL. Hiermee wordt de militaire missie-effectiviteit ondersteund, de bereikbaarheid van Schiphol vergroot en een reductie van uitstoot door efficiënter vliegen gerealiseerd. Het Nederlandse luchtruim is klein en in de huidige indeling te versnipperd. LVNL en CLSK werken vanuit hun visie aan het integreren van de organisaties en het luchtruim, zodat daarbinnen de luchtvarenden efficiënter en effectiever bediend kunnen worden. Het doel: realisatie van één air traffic managementorganisatie voor de luchtverkeersdienstverlening van zowel LVNL als het Commando Luchtstrijdkrachten (CLSK) in het lagere Nederlandse luchtruim. Dit betekent dat de luchtverkeersdienstverlening aan militair vliegverkeer na integratie ook onder de verantwoordelijkheid van LVNL valt. Wij verlenen onze diensten vanaf dat moment ook op de locaties die in onderstaande figuur groen gekleurd zijn.

De stuurgroep voor dit programma bestond in 2024 uit vertegenwoordigers van de ministeries van Infrastructuur en Waterstaat en Defensie (beleidsmakers, tevens opdrachtgevers), LVNL en CLSK (uitvoerende organisaties), Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT) en Militaire Luchtvaart Autoriteit (MLA) (toezichthouders).

In de loop van het jaar constateerden we samen met de andere betrokken partijen dat integratie binnen het risicobudget met einddatum 1 juli 2024 niet haalbaar was. De oorspronkelijke integratie-opdracht wordt wel nog altijd volledig onderschreven. Het blijkt echter nodig een andere aanpak te kiezen voor met name het certificeringstraject. Het 1ATM-programma richtte zich tot medio 2024 op het aanwijzen van LVNL als civiele én militaire luchtverkeersdienstverlener. Daarbij paste een gelijktijdige integratie van taken en medewerkers. Afgesproken is nu dat, voorafgaand aan het integratiemoment, de huidige militaire operationele concepten voldoen aan de civiele wet- en regelgeving (het zogenoemde ‘civiel, tenzij’). Dit geldt overigens niet voor specifiek militaire aspecten. Daar waar noodzakelijk blijven voor die aspecten de militaire luchtvaarteisen het kader.

De consequenties van deze gewijzigde aanpak zijn op hoofdlijnen uitgewerkt. Daaruit blijkt dat een gefaseerde overgang van taken en medewerkers de meest voor de hand liggende weg naar succes is. Het programmaplan en de daarbij behorende planningen worden dienovereenkomstig aangepast. Begin 2025 werden de genoemde partijen het eens over het vervolg. Het programma heeft in februari 2025 een doorstart gemaakt.