Governance & Risk management

Governance & Risk management

Algemeen

LVNL hanteert de Code goed bestuur publieke dienstverleners als leidraad. In dit hoofdstuk doen we verslag over:

Opvolging van bepalingen

In dit jaarverslag voldoen we aan de bepalingen in de Code goed bestuur publieke dienstverleners, met uitzondering van de aan het lidmaatschap verbonden bepaling met betrekking tot de uitvoering van een openbare toets op de invulling van de principes uit het handvest door een publieke dienstverlener, lid van de Handvestgroep. LVNL is geen lid van de Handvestgroep. Daarnaast wordt alleen opgave gedaan van de relevante nevenfuncties. Als relevant worden die functies beschouwd die substantieel tijd vergen van het bestuur en de leden van de raad van toezicht en functies bij organisaties van waaruit een potentieel belangenconflict kan ontstaan. In het verslagjaar zijn geen nevenfuncties vervuld waarbij sprake was van een potentieel belangenconflict.

De in de code genoemde tegenkracht evalueert het functioneren, maar verplichte externe evaluatie van het functioneren kent LVNL niet. Met tegenkracht wordt een intern werkende toezichts- en adviesfunctie bedoeld die is opgebouwd uit aspecten die in het hoofdstuk 'Tegenkracht' uit de code zijn genoemd. 

Tot slot is de voorgeschreven benoemings- en herbenoemingstermijn, voor bestuur en raad van toezicht, voorgeschreven op vier jaar. Met de wijziging van de Wet luchtvaart medio 2021 is dat nu ook van toepassing op LVNL. Voor de bestuurders in 2024 is nog sprake van een herbenoemingstermijn van vijf jaar.

Bij LVNL zijn de door de Code goed bestuur publieke dienstverleners vereiste reglementen en procedures vastgesteld en van kracht. Voor de raad van toezicht zijn dit het Reglement van de raad van toezicht, inclusief gedragscode voor leden van de raad, de Profielschets van de raad van toezicht en het Rooster van aftreden. Op onze website lvnl.nl hebben wij de informatie ondergebracht die volgens de code publiek toegankelijk moet zijn.

Het LVNL-bestuur hanteert het Reglement inrichting en bedrijfsvoering LVNL (Bestuursreglement LVNL). Als ZBO legt LVNL verantwoording af over haar prestaties aan de minister van Infrastructuur en Waterstaat, zoals dit is vastgelegd in de Regeling sturing van en toezicht op de Luchtverkeersleiding Nederland. Daarnaast beschikt LVNL over een Klachtenregeling en een Klokkenluiderregeling.

Op basis van de ICAO-verplichting, die ook is opgenomen in Europese regelgeving, worden door het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat in samenwerking met LVNL ten minste jaarlijks zogeheten ‘stakeholder consultation meetings’ georganiseerd. Doel van deze bijeenkomsten is het consulteren van de klant bij voorgenomen beslissingen die voor hem van belang zijn, dan wel de klant de mogelijkheid te geven ongevraagd advies te geven. Ook op FABEC-niveau vinden dergelijke consultaties plaats.

Tegenstrijdige belangen

In het verslagjaar hebben zich geen situaties voorgedaan waarbij sprake was van tegenstrijdige belangen van leden van de raad van toezicht of leden van het bestuur, zoals bedoeld in de Code goed bestuur publieke dienstverleners. 

Toprisico’s

Als onderdeel van de strategische risicomanagementcyclus inventariseert LVNL jaarlijks op welke gebieden of onderwerpen er mogelijke significante strategische risico’s bestaan. Deze toprisico’s hebben, indien onvoldoende beheerst, de potentie de realisatie van strategische doelstellingen negatief te beïnvloeden. In totaal heeft LVNL voor het jaar 2024 elf van deze toprisico’s geïdentificeerd. 

Als onderdeel van de strategische risicomanagementcyclus bespreekt het bestuur en managementteam LVNL (BMT) periodiek de mate van beheersing van de toprisico’s door deze af te zetten tegen de afgegeven risk appetite voor het toprisico. De beheersing van de toprisico’s vindt plaats onder de verantwoordelijkheid van het gezamenlijke BMT. De verantwoordelijkheid voor het monitoren van een individueel toprisico is uitbesteed aan individuele BMT-leden (de ‘risico-eigenaar’). 

Tijdens de periodieke meetings bespreekt het BMT voor alle toprisico’s de effectiviteit van de ingerichte beheersmaatregelen. Indien het gezamenlijke BMT de mate van beheersing van een toprisico als onvoldoende vaststelt, wordt aan de risico-eigenaar gevraagd om extra maatregelen te ontwikkelen en uit te voeren.  

“Het BMT beoordeelt de beheersing van de geïdentificeerde toprisico’s gedurende 2024 als afdoende. De risico’s, individueel dan wel in gezamenlijkheid, hebben naar de maatstaven van LVNL geen onacceptabele impact gehad op de uitvoering van de kerntaak van LVNL. Ook hebben de risico’s géén onverwachte of te grote impact gehad op de veiligheid, de financiële positie en/of continuïteit van de organisatie.

Tot slot is het BMT van mening dat het risicomanagementsysteem naar verwachting heeft gefunctioneerd. De doelstelling van het systeem is gerealiseerd, het periodiek bespreken van mogelijke bedreigingen van de realisatie van de ambities van LVNL en hier passende maatregelen op treffen”.

In onderstaande paragraaf worden de onderwerpen en bijbehorende risico’s weergegeven die het BMT in 2024 in gezamenlijkheid heeft beoordeeld. Hierbij is ook de uitspraak van het BMT vermeld over de mate van beheersing over het risico per ultimo 2024. 

ATC gerelateerd serious/major incident  

Het risico dat, als gevolg van onjuiste of ontijdige luchtverkeersleidingsdienstverlening uitgevoerd onder de wettelijke verantwoordelijkheid van LVNL, er een incident plaatsvindt in de categorie ‘serious’ of ‘major’ danwel een botsing van toestellen in de lucht of op de grond.

LVNL baseert de mate van beheersing over dit risico op de informatie die zij verkrijgt uit de bestaande safety-managementprocessen. Op basis van deze informatie besluit LVNL om mitigerende maatregelen te nemen volgens het ALARP (as low as reasonably practicable) principe. In 2024 is extra aandacht besteed aan grondincidenten, waardoor een dalende trend van aantallen is te zien. Op basis hiervan wordt het risico als afdoende beheerst beschouwd.

Beschikbaarheid verkeersleiders 

Het risico dat, als gevolg van onvoldoende beschikbaarheid van verkeersleiders, LVNL de contractueel afgesproken dienstverlening niet kan garanderen.

In 2024 is voor Schiphol TWR/APP de dienstverlening ononderbroken geleverd. Wel zijn in de Regional Unit enkele korte onderbrekingen noodzakelijk geweest als gevolg van roostertekorten. Om de dienstverlening op peil te houden zijn operationele maatregelen genomen, waardoor de flexibiliteit van de operatie is afgenomen. Door die impact op de flexibiliteit is LVNL van mening dat het risico zich buiten de risk appetite begeeft. Op de middellange termijn wordt verwacht dat het tekort wordt opgelost door de inmiddels ingevoerde maatregelen.

Airspace Infringements 

Het risico dat luchtvaartuigen ongeautoriseerd binnentreden in het LVNL-luchtruim.

In 2024 is een dalende trend waargenomen van het aantal airspace infringements en de gemiddelde duur ervan. Dit als gevolg van de genomen maatregelen door LVNL, waaronder een verbeterde bereikbaarheid van VFR-verkeer. De verwachting is dat deze positieve trends zich voortzetten. Op basis hiervan wordt het risico als afdoende beheerst beschouwd.

Lange termijn strategische koers van LVNL 

Het risico dat de omvang en impact van ad-hocverzoeken van de LVNL-stakeholders een te grote disbalans veroorzaken tussen het continueren van de LVNL core bedrijfsvoering en de wens/opdracht te innoveren of veranderen.

In 2024 heeft LVNL haar maximale verandercapaciteit bereikt. LVNL ziet dat het aantal verzoeken hoog blijft en ook in complexiteit toeneemt. Om dit risico te beheersen heeft LVNL haar projectportfolio-proces verder versterkt. Hierdoor is LVNL beter in staat de balans te behouden tussen het continueren van haar bedrijfsvoering en inzet op innovatie. Op basis hiervan wordt het risico als afdoende beheerst beschouwd.

Duurzaamheidsverwachtingen LVNL 

Het risico dat LVNL niet voldoet aan de toekomstige verwachtingen van haar stakeholders op het gebied van duurzaamheid. Dit kan leiden tot meer toezicht, opgelegde maatregelen, beperking van keuzevrijheid in de uit te voeren activiteiten en reputatieschade.

Duurzaamheid is verankerd in de organisatiestrategie en er zijn diverse acties opgenomen in de jaarplannen van 2025. De verwachting is dat de activiteiten om de integratie van duurzaamheid in het LVNL-managementsysteem te realiseren, en hier adequaat over te rapporteren, in 2026 gereed zijn. Hiermee komt LVNL tegemoet aan de verwachtingen van de stakeholders. Op basis hiervan wordt het risico als afdoende beheerst beschouwd.

Ontwikkelingen onbemande luchtvaart 

Het risico dat, als gevolg van onvoldoende regie in de Unmanned Aircraft Systems Traffic Management (UTM)-ontwikkeling, LVNL onvoldoende veilige en/of efficiënte integratie van de onbemande luchtvaart met bemande luchtvaart kan garanderen.

Met betrekking tot ongeautoriseerde drones heeft LVNL vastgesteld dat, ondanks de getroffen beheersmaatregelen, het aantal gemelde incidenten in de aanvliegroutes van Schiphol in 2024 blijft toenemen. In de opzet van de beheersing van onbemande luchtvaart in het Nederlandse luchtruim ontbreken formele verantwoordelijkheden. Daardoor is LVNL van mening dat er onvoldoende effectief maatregelen kunnen worden getroffen om het risico afdoende te beheersen.

Cyberincident 

Het risico dat, als gevolg van een doelgerichte cyberaanval op haar ICT-systemen, LVNL haar dienstverlening niet kan continueren.

De dreiging op het gebied van cybersecurity blijft zich ontwikkelen, waardoor het risico op verstoring van onze dienstverlening vergroot. LVNL monitort deze ontwikkelingen nauwlettend en signaleert een toename van dreigingen als gevolg van de geopolitieke ontwikkelingen. Om hierop adequaat in te spelen, worden passende beveiligingsmaatregelen genomen. Het Security Operations Centre (SOC) heeft de monitoring verder uitgebreid, zodat aanvallen en dreigingen op meer punten effectief kunnen worden geïdentificeerd en bestreden. Op basis hiervan wordt het risico als afdoende beheerst beschouwd.

Integratie militaire en civiele luchtverkeersleiding

Het risico dat, als gevolg van de integratie van de militaire luchtverkeersleiding met de civiele luchtverkeersleiding, LVNL het huidige niveau van de dienstverlening, safety, reputatie en/of overeengekomen kosten niet langer kan leveren.

De programmarisico’s zijn opgetreden, waardoor de integratie niet is gerealiseerd per 1 juli 2024. LVNL was klaar voor de overname, en accepteerde het risico dat voorlag. Door de nieuwe opzet van het programma (civiel-compliant overname en gefaseerd) worden kans en ernst van optreden van het toprisico verder verkleind. Op basis hiervan wordt het risico als afdoende beheerst beschouwd.

Financiële middelen 

Het risico dat door een disbalans tussen de beschikbare financiële middelen en de benodigde financiële middelen LVNL onvoldoende in staat wordt gesteld bij te dragen aan de voorbereiding en realisatie van de Nederlandse luchtvaartambities.

Op basis van de voorlopige jaarresultaten 2024 is LVNL van mening dat het risico afdoende beheerst is. Het huidige eigen vermogen is van voldoende omvang om eventuele financiële overschrijdingen op te vangen.

Niet-operationeel personeel 

Het risico dat, als gevolg van een verminderde positie als werkgever op de arbeidsmarkt, LVNL niet in staat is om openstaande vacatures tijdig in te vullen en/of een toename in het verloop van het bestaande personeelsbestand niet kan voorkomen.

LVNL monitort het proces waarlangs openstaande vacatures worden ingevuld. De ontwikkelingen bij het aantrekken van personeel zijn over het algemeen positief. De doorlooptijd van moeilijk invulbare vacatures blijft een uitdaging. Er zijn geen signalen dat de langere doorlooptijd een bedreiging vormt voor realisatie van de doelstellingen. Op basis hiervan wordt het risico als afdoende beheerst beschouwd.

iCAS 

Het risico dat, als gevolg van een lange implementatiefase van het nieuwe luchtverkeersleidingssysteem (iCAS), LVNL haar dienstverlening niet volledig kan continueren omdat het huidige luchtverkeersleidingssysteem (AAA) aan het einde van de levensduur is.

LVNL heeft maatregelen getroffen die de end of life van het huidige AAA-systeem tot 2030 hebben verlengd. Dit stelt LVNL in staat om de geplande, volledige ingebruikname in de periode 2027–2028 af te ronden, waarbij onvoorziene uitloop van het project kan worden opgevangen. Op basis hiervan wordt het risico als afdoende beheerst beschouwd.

Herijking toprisico’s en risk appetite ontwikkeling

De strategische risicomanagementcyclus van LVNL omvat ook een jaarlijkse review van de toprisico’s. Middels interviews met risico-eigenaren, het management en een geselecteerd aantal staffuncties van LVNL worden eventuele veranderingen in het risicoprofiel in kaart gebracht.

Voor 2025 verwacht LVNL de identificatie, vastlegging en beheersing van de toprisico’s verder te ontwikkelen. Hierbij wordt opnieuw beoordeeld welke toprisico’s potentieel de grootste bedreiging vormen voor de realisatie van de strategische doelstellingen. Ook wordt opnieuw beoordeeld welke mate van risico LVNL hierbij accepteert, en hoe de status van de beheersing ten opzichte van de gewenste mate van beheersing zo objectief mogelijk kan worden vastgesteld.

Daarnaast wordt het proces gereviewd waarlangs de toprisico’s beheerst worden. Doelstelling van dit proces blijft om het managementteam te ondersteunen bij het voeren van periodieke discussies over de realisatie van de doelstellingen. Driemaal per jaar, voorafgaand aan de voor-, na-, en eindejaarsrapportage, bespreekt het BMT de status van de toprisico’s en legt deze formeel vast. Voor risico’s die buiten de gestelde risk appetite vallen worden aanvullende maatregelen besproken.