Vooruitblik naar 2022

De COVID-pandemie heeft de luchtvaart wereldwijd zwaar getroffen en heeft ook grote invloed op LVNL. Ten opzichte van 2020 is het verkeer weliswaar toegenomen, het is nog niet op het niveau van voor de crisis. LVNL gaat er vooralsnog van uit dat het verkeer in 2025 weer terugkomt op het pre-COVID-niveau. We zijn ons er echter ook van bewust dat de situatie die begin 2022 in Oekraïne is ontstaan en de maatschappelijke discussie over gezondheidsschade als gevolg van de uitstoot van (ultra)fijnstof, van invloed zullen zijn op de toekomst van, onder andere, de luchtvaart.

De terugval in het aantal vliegbewegingen en de COVID-pandemie hebben effect op onze operationele uitvoering, onze inkomsten, de opleiding van nieuwe luchtverkeersleiders en ons projectportfolio. En daarmee op ons verandervermogen. Door de omvang van de crisis en het effect op de luchtvaart loopt de uitvoerbaarheid van ons projectportfolio tegen zijn grenzen aan. LVNL moet rekening houden met de financiële ruimte in de meerjarenbegroting en de beschikbare capaciteit van zowel operationeel als technisch personeel. Sommige projecten worden daarom gefaseerd of uitgesteld. Hierbij moeten wij steeds blijven voldoen aan wettelijke verplichtingen en het in stand houden van onze dienstverlening.

De komende jaren staan bij LVNL in het teken van de vervanging van het hart van onze organisatie: het luchtverkeersleidingssysteem AAA, inclusief alle 24 aanpalende systemen. Een vervanging van het volledige luchtverkeersleidingssysteem vindt ongeveer één keer in de 25 jaar plaats. Dit vergt op alle fronten een grote inspanning. Tegelijkertijd zorgen we ervoor dat de veilige en efficiënte afhandeling van het vliegverkeer in Nederland gewaarborgd blijft.

Met de ingebruikname van iCAS ter vervanging van het huidige luchtverkeersleidingssysteem AAA, voldoet LVNL aan de Europese wet- en regelgeving voor het bereiken van een Single European Sky. Daarnaast leveren we een bijdrage aan een stillere en schonere luchtvaart in Nederland. iCAS maakt het voor de toekomst mogelijk om aanpassingen in het luchtruim sneller en eenvoudiger door te voeren. Het vormt zo de basis voor toekomstige verbeteringen in het luchtruim, zoals een traject-gebaseerde operatie, flexibel gebruik van militair en burgerluchtruim en efficiënte klim- en daalprofielen van en naar de Nederlandse luchthavens, waardoor hinder wordt beperkt en minder CO2 wordt uitgestoten. iCAS wordt volgens de planning eind 2023/begin 2024 geïmplementeerd. Tijdens de noodzakelijke systeem freeze (12-14 maanden voor en na ingebruikname van iCAS) kunnen geen wijzigingen in het bestaande en nieuwe systeem worden doorgevoerd, met uitzondering van veranderingen die noodzakelijk zijn voor de veiligheid, de continuïteit en de ingebruikname van iCAS zelf.

Het hebben van voldoende verkeersleiders blijft een prioriteit waar wij ons als organisatie hard voor inzetten. We zien dat de COVID-pandemie een sterk negatief effect heeft op onze opleiding. Slechts een deel van de training kan plaatsvinden door middel van simulatortraining, het overgrote deel moet live plaatsvinden, waarvoor een representatief verkeersbeeld nodig is. Het gebrek hieraan door de langdurige terugval in het aantal vliegbewegingen heeft geleid tot een boeggolf aan leerlingen in opleiding. Ook zittende verkeersleiders moeten meer tijd besteden aan training, om ook vakbekwaam te blijven voor een groter verkeersaanbod op Schiphol dan tijdens de COVID-jaren. De verminderde beschikbaarheid van verkeersleiders heeft een negatief effect op het verandervermogen van LVNL. Voor veel veranderprojecten is namelijk de input en training van verkeerleiders nodig om de verandering veilig en effectief uit te voeren. We zetten onverkort in op het werven en opleiden van nieuwe luchtverkeersleiders. Zonder onze ogen te sluiten voor de maatschappelijke discussie over de toekomst van Schiphol en andere luchthavens en de mogelijke gevolgen van de situatie die begin 2022 is ontstaan in Oekraïne. Dat doen we niet alleen voor het borgen van de basisdienstverlening, we doen dat ook vanwege de noodzakelijke vaktechnische input van verkeersleiders voor de realisatie van de veranderprojecten.

Om de effecten op het projectportfolio te mitigeren heeft LVNL de planning van strategische veranderprojecten herijkt. We kiezen er in overleg met het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat voor om nu geen besluiten te nemen die op de middellange termijn nadelige gevolgen hebben op de continuïteit van onze dienstverlening. Onze focus ligt op de veilige en efficiënte afhandeling van het vliegverkeer in Nederland. Dat doen we elke dag, ook tijdens de door uitdagingen gekenmerkte COVID-periode. Ook grote veranderprojecten zoals de integratie van de militaire verkeersleiding binnen LVNL in 2023 en de luchtruimherziening moeten de komende jaren doorgang vinden om de toekomstige dienstverlening te kunnen blijven innoveren. Om zo te voldoen aan de ambities van ons kabinet, de ambities van onze luchtvaartsectorpartners en de vraag van onze klanten. De implementatie van iCAS en het zorgen voor voldoende verkeersleiders hebben hierbij onze prioriteit. Dit betekent dat we alleen nog noodzakelijke aanpassingen in het huidige luchtverkeersleidingssysteem AAA doorvoeren, omdat iedere wijziging die vóór de ingebruikname van iCAS in AAA plaatsvindt zorgt voor dubbel werk en daarmee vertraging en hogere kosten. LVNL moet klaar zijn om ook na het herstel van het vliegverkeer een bijdrage te leveren aan een duurzamere en stillere luchtvaart. Ondertussen zoeken wij waar mogelijk naar kostenbesparingen.

Financiën

Op 17 november 2021 is het herziene performance plan voor referentieperiode 3 ingediend bij de Europese Commissie (EC). De tarieven voor 2022 zijn bepaald op basis van dit herziene prestatieplan. Een van de wijzigingen ten opzichte van het eerder ingediende plan is een significant lager kostenniveau. Daarnaast is het verwachte verkeersvolume in de jaren 2022-2024 gewijzigd. Het verkeersvolume is in dit plan gebaseerd op het base scenario van de EUROCONTROL STATFOR forecast van 15 oktober 2021. Het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat heeft aanvullend hierop voor 2022 een aanpassing gedaan, omdat zij verwacht dat de forecast van STATFOR voor 2022 te optimistisch is voor Nederland. Met deze aanpassing van het verkeersvolume is de verwachting dat in 2022 geen sprake meer is van een sterk negatieve kasstroom, zoals het geval was in 2020 en 2021. Wij verwachten dat de Europese Commissie in 2022 goedkeuring verleent aan het ingediende herziene performance plan.

Het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat staat garant voor LVNL voor een rekening-courant positie van 275 miljoen euro. De verwachting is dat de liquiditeit hiermee geborgd is voor het komende jaar. Daarnaast staat het ministerie ook garant voor langlopende leningen en daarmee zijn de uitgaven voor onder andere de vervanging van het luchtverkeersleidingssysteem geborgd.

LVNL verwacht dat het herstel van het verkeer nog zeker duurt tot 2025. Pas dan is de verwachting dat de verkeersvolumes hersteld zijn tot het niveau van voor de uitbraak van de COVID-crisis. Voor 2022 verwachten we dat de omzet (inclusief overige opbrengsten) ruim vijftig procent hoger is dan in 2021 is gerealiseerd.

De focus blijft op het beperken van de uitgaven, waarbij wij ook geconfronteerd worden met verhoogde uitgaven voor energie en de beheersing van cybersecurity. De operationele gereedstelling blijft gewaarborgd, evenals de investeringen in de grote strategische projecten iCAS en voldoende verkeersleiders. Het kostenbesparingstraject heeft een significante besparing per jaar opgeleverd ten opzichte van het oorspronkelijke prestatieplan voor de periode 2020-2024. Op de lange termijn probeert LVNL de effecten van verrekening met de luchtvaartmaatschappijen van de verkeersterugval in 2020 en 2021 te beperken. Dit alles gebeurt in overleg met het ministerie en de overige stakeholders.